نشریه 108، مرداد و شهریور 1399، مرتضی اسدی

گزارش تفسیری مدیریت، گزارشی توصیفی و مکمل و متمم صورتهای مالی و شرحی روایت‌گونه از دیدگاه مدیران است که زمینه را برای تفسیر وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریانهای نقدی واحد تجاری فراهم می‎کند. گزارشی است که در آن مدیریت به تشریح اهداف خود و راهبردهای دستیابی به آن اهداف می‎پردازد و باید حاوی اطلاعات آینده‌نگر و دارای ویژگیهای کیفی توصیف‌شده در مفاهیم نظری گزارشگری مالی باشد. به‌علاوه این گزارش باید شامل اطلاعاتی باشد که به استفاده‌کنندگان برای درک ماهیت فعالیت واحد تجاری، مهمترین منابع، ریسکها و روابط، نتایج عملیات و چشم‌انداز‎ها و مهمترین معیارها و شاخصهای عملکرد، که مدیریت از آنها برای ارزیابی عملکرد واحد تجاری در مقایسه با اهداف اعلام‌شده استفاده می‌کند، کمک کند.
بیانیه حرفه‎ای 1 (PS 1) منتشرشده به‌وسیله هیئت استانداردهای بین‎المللی حسابداری (IASB) با عنوان «گزارش تفسیری مدیریت»، یکی از چارچوبهای جامع و مناسب تهیه گزارش تفسیری مدیریت است که سازمان بورس و اوراق بهادار نیز در سال 1396 بر اساس آن «ضوابط تهیه گزارش تفسیری مدیریت» را تهیه و ارائه کرد. بیانیه مزبور با هدف «ارتباط بهتر در زمینه گزارشگری مالی» در حال به‌روزرسانی است و هیئت مزبور انتظار دارد در فوریه 2021 پیش‌نویس بازنگری‌شده آن را منتشر کند.
از نگاه استانداردهای حسابرسی، اطلاعات مالی و غیرمالی موجود در «گزارش سالانه»، به‌جز صورتهای مالی حسابرسی‌شده و گزارش حسابرس، سایر اطلاعات نامیده می‌شود. یکی از گزارشهایی که شامل اطلاعات مالی و غیرمالی است و طبق الزام سازمان بورس و اوراق بهادار به‌همراه صورتهای مالی حسابرسی‌شده و گزارش حسابرس منتشر می‌شود «گزارش تفسیری مدیریت» است که می‌توان از آن به‌عنوان نمونه‌ای از «سایر اطلاعات» نام برد. مسئولیت نهایی سایر اطلاعات به‌عهده مدیران است و مسئولیت و نحوه برخورد حسابرس مستقل با آن در استاندارد حسابرسی 720 و «رهنمود نحوه اظهارنظر حسابرس مستقل در گزارش حسابرسی نسبت به گزارش تفسیری مدیریت طبق استاندارد بین‌المللی حسابرسی 720» مشخص شده است.
بسیاری از استفاده‌کنندگان گزارش سالانه، تفاوت مسئولیت حسابرس درباره سایر اطلاعات درمقایسه با مسئولیت وی درباره صورتهای مالی را به‌درستی درک نمی‌کنند. بسیاری به‌اشتباه می‌پندارند که گزارش سالانه به‌عنوان یک مجموعه واحد، به‌وسیله حسابرس، حسابرسی شده است. این، در حالی است که در گزارش حسابرس مسئولیتهای حسابرس در قبال سایر اطلاعات، ازجمله الزامات گزارشگری آن، به‌روشنی توصیف شده است. با این حال، برای استفاده‌کنندگان موضوع پیچیده است و همواره به‌‌سادگی قابل درک نیست. نکته مهم و چالشی در این زمینه، این است که استانداردهای حسابرسی، سایر اطلاعات را در دامنه مسئولیتهای اطمینان‌بخشی حسابرس قرار نداده است.
حسابرس به‌عنوان بخشی از حسابرسی، ملزم به گزارش درباره سایر اطلاعات شده است. به‌منظور ممکن ساختن این مسئولیت‌، حسابرس سایر اطلاعات را مطالعه و مورد توجه قرار می‌دهد، زیرا تحریف بااهمیت آن اطلاعات ممکن است اعتبار صورتهای مالی حسابرسی‌شده را تضعیف کند، یا امکان دارد بر تصمیمهای استفاده‌کنندگان گزارش سالانه تاثیر نامطلوبی بگذارد. مسئولیتهای حسابرس درباره سایر اطلاعات، طبق استاندارد بین‌المللی حسابرسی 720، عبارت است از:
• مطالعه سایر اطلاعات و توجه به این که آیا مغایرت بااهمیتی بین سایر اطلاعات و صورتهای مالی و اطلاعات کسب‌شده در فرایند حسابرسی وجود دارد یا خیر؛
• هشیاربودن نسبت به علایمی که نشان می‌دهد سایر اطلاعات به‌شکل بااهمیتی تحریف شده است؛
• برخورد مناسب هنگامی که حسابرس یک تحریف یا مغایرت بااهمیت آشکار را در سایر اطلاعات شناسایی می‌کند. برای مثال، حسابرس ممکن است از مدیریت بخواهد که صورتهای مالی یا سایر اطلاعات را اصلاح کند؛ و
• گزارش درباره سایر اطلاعات در گزارش حسابرس.
برای ارتقای گزارشگری مالی در ایران ضروری است کمیته تدوین استانداردهای حسابداری بیانیه یا رهنمودی مشابه با بیانیه رویه حرفه‎ای 1 هیئت استانداردهای بین‎المللی حسابداری و با درنظرگرفتن محیط و شرایط بازار سرمایه ایران، تدوین و کمیته تدوین استانداردهای حسابرسی نیز در بازنگری استانداردهای گزارشگری سری 700، ازجمله استاندارد 720، اقدام کند.
بازنگری استاندارد 720، لازم است برپایه انجام پژوهش نسبت به بازخوردهای دریافتی از تجربه دوساله به‌کارگیری گزارش تفسیری مدیریت و نحوه برخورد حسابرسان با آن انجام شود و لزوم افزایش مسئولیت حسابرس و الزامات به‌کارگیری روشهای حسابرسی نسبت به سایر اطلاعات مورد توجه قرار گیرد؛ با این گرایش که در سنوات اخیر اثربخشی گزارش حسابرس بیشتر از اطمینان‌بخشی آن مورد درخواست استفاده‌کنندگان است.
تهیه و ارایه گزارش تفسیری مدیریت و گزارش حسابرس در باره آن باید متکی به بیانیه حرفه‌ای و استاندارد حسابرسی به‌روز باشد که امید است هرچه زودتر محقق شود.