نشریه 98، آذر و دی 1397، دکتر یدالله مکرمی

مقصود از صورتهای مالی، فراهم ساختن اطلاعات سودمند برای تصمیمهای سرمایه گذاری است. با وجود این، فراهم ساختن چنین اطلاعاتی برای شرکتها، چالش برانگیز است.
مطالعات هیئت استانداردهای بین المللی حسابداری (IASB)، سه دغدغه اصلی را درباره اطلاعات موجود در صورتهای مالی مشخص ساخته است:
• اطلاعات مربوط ناکافی،
• اطلاعات نامربوط بیش از حد، و
• انتقال غیرمؤثر اطلاعات.
انتقال غیرمؤثر اطلاعات، درک پذیری صورتهای مالی را کم می کند، ابهام سرمایه گذاران را پیرامون درکی که از دورنمای بنگاه دارند، افزایش می دهد، و موجب افزایش هزینه سرمایه برای بنگاه می شود. در مقابل، انتقال مؤثر اطلاعات، از طریق صورتهای مالی، در تصمیمهای بهتر سرمایه گذاری و کاهش هزینه سرمایه، سهم دارد.
تلاش شرکتهای پیشرو در جهان، برای بهبود روش انتقال اطلاعات موجود در صورتهای مالی، نشان می دهد تغییرهای کوچک ممکن است سودمندی صورتهای مالی را به میزان درخورتوجهی افزایش دهد. در نتیجه تلاش این شرکتها، خواندن و درک صورتهای مالی آسانتر شده است، زیرا این شرکتها موفق شده اند تشخیص دهند که چه اطلاعاتی برای سرمایه گذاران مربوط تر است، و آن اطلاعات را به نحو مناسب اولویت بندی و به صورت روشن و ساده ارائه کرده اند. ابتکار این شرکتها، در بعضی موارد، منجربه ارائه اطلاعات اضافی شده است که برای سرمایه گذاران سودمند بوده، و در موارد دیگر، به حذف اطلاعات بی اهمیت انجامیده است.
مطالعات هیئت یادشده نشان می دهد که عوامل زیر نقش اساسی در موفقیت شرکتها برای بهبود نحوه انتقال اطلاعات موجود در صورتهای مالی، دارند:
• پشتیبانی مدیریت ارشد از تغییرهای در انتقال اطلاعات،
• مشارکت سرمایه گذاران در تشخیص و درک نیازهای اطلاعاتی آنها،
• همکاری قسمتهای مختلف واحد تجاری در فرایند بهبود، و
• پشتیبانی حسابرسان، مراجع نظارتی، و استانداردگذاران از فرایند بهبود اثربخشی انتقال اطلاعات و تمایل آنان به گفتگو درباره تغییرهای پیشنهادی.
دو دیدگاه در ارتباط با کارکرد صورتهای مالی، بیشتر بهچشم میخورد:
• رویکردی که صورتهای مالی را به عنوان مدرکی برای رعایت مقررات قلمداد می کند، و الزامهای افشا در استانداردها را به صورت ماشینی، و به عنوان فهرست انطباق موارد افشا در صورتهای مالی، به کار می گیرد، بدون اینکه از قضاوت برای تعیین اطلاعاتی استفاده کند که مربوط به تصمیمگیری است.
• نگرشی که صورتهای مالی را وسیله ای برای انتقال اطلاعات برای تصمیمگیری بهتر، متناسب با شرایط واحد تجاری، و «سندی زنده» به حساب می آورد، که تابع فرایند بازنگری مستمر است.
در چند دهه گذشته، تلاشهای چشمگیری به وسیله سازمان حسابرسی برای تدوین و استقرار استانداردهای حسابداری و بهبود گزارشگری مالی صورت گرفته، و در نتیجه آن، پیشرفتهای درخورتوجهی در ساختار و محتوای گزارشگری مالی پدید آمده است. گرچه، تجربه جهانی نشان داده است که در کنار پیشرفتهای گزارشگری مالی، مخاطره «کپی کاری و برخورد کلیشه ای» در گزارشگری مالی، نیز رشد می کند.
زمان مناسبی است که مراجع حسابداری کشور، راه را بر آفت صورتهای مالی کلیشه ای ببندند و در جنبش «اطلاعات برای تصمیمگیری بهتر» پیشقدم شوند.