شماره 68، آذر و دی92، دکتر یدالله مکرمی

جهان در مرحله ورود به عصری پس از کامپیوترهای شخصی است، در حالی‌که گزارشگری مالی هنوز در دنیای پیش از کامپیوترهای شخصی و ارتباطات غیرمستقیم باقی مانده است.
زبان گزارشگری تجاری توسعه‌پذیر یا ایکس‌بی‌آرال (XBRL) این قابلیت را دارد که اثربخشی گزارشگری مالی را بهبود بخشد. ایکس‌بی‌آرال قابلیت دارد رویکردی مناسب با هر سلیقه را برای صورتهای مالی امروز ارائه کند. به‌این ترتیب، استفاده‌کنندگان فرصت پیدا می‌کنند اطلاعات موردنیاز را استخراج کنند و نه بیشتر. سرمایه‌گذاران خرد، کارکنان و ناظران معمولی شرکت نیز می‌توانند اطلاعات مربوط به معیارهای اصلی سنجش را استخراج کنند. در همان حال که استفاده‌کنندگان خبره آزادی دارند که تنها با یک تقه انگشت بر موش کامپیوتر، اجزا و زوایای اطلاعات مالی را درنوردند؛ ایکس‌بی‌آرال قابلیت دارد بازنویسی اطلاعات مالی در سیستمهای مرسوم را حذف و در نتیجه هزینه و اشتباه را کاهش داده و در همان زمان سرعت و کارایی تحلیل را افزایش ‌دهد. علاوه بر آن، ایکس‌بی‌آرال به استفاده‌کنندگان صورتهای مالی امکان می‌دهد که از اطلاعات مالی با هر زبانی که با آن آشنایند، استفاده کنند.
بی‌تردید ایکس‌بی‌آرال مزایای درخورتوجهی دارد و فکری نو است که زمان آن فرا رسیده است؛ اما مراجع حسابداری با چالش‌هایی نیز روبه‌رویند.
اول، باید اطمینان به‌دست آید که دانشنامه ایکس‌بی‌آرال بالاترین کیفیت را داشته باشد و مراجع مهم حسابداری جهان مانند هیئت استانداردهای بین‌المللی حسابداری (IASB)، هیئت استانداردهای حسابداری مالی (FASB) و ابتکار جهانی گزارشگری (GRI)، دانشنامه یکسانی را پذیرفته باشند.
دوم، مراجع استانداردگذار باید نسبت به الزامات ایکس‌بی‌آرال در تمام طول مسیر فعالیتهای استانداردگذاری حساستر باشند و آن را با این فعالیتها ادغام کنند. ایکس‌بی‌آرال نباید به‌عنوان کاری جدا و بعد از مرحله استانداردگذاری به حساب آید، بلکه باید به‌عنوان یکی از وظایف عادی استانداردگذاری قلمداد شود.
سوم، قابلیت‌های ایکس‌بی‌آرال هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است و کشف قابلیت‌ها نیازمند کوشش عمومی همه حسابداران است. تهیه‌کنندگان صورتهای مالی، مراجع نظارتی و حرفه حسابداری و دیگر ذینفعان باید اطمینان پیدا کنند که گزارشگری مالی الکترونیک پاسخگوی نیازهای همه آنها و پیش از همه جامعه سرمایه‌گذار است. در آینده، هر مشکل و محدودیتی که در برابر سرمایه‌گذاران قرار گیرد، جامعه حسابداری پاسخگوی آن قلمداد می‌شود.
حرفه حسابداری ایران به تحولات گزارشگری الکترونیکی جهان که کم‌کم به کشور ما هم وارد شده و می‌شود، کم‌توجه بوده است؛ اکنون زمان آن فرا رسیده که این مسئولیت مهم در ردیف وظایف اصلی جامعه حرفه‌ای قرار گیرد.