شماره 67 ، مهر و آبان 92، دکتر رضا نظری

خدمات غیرحسابرسی، هرگونه خدماتی غیر از حسابرسی صورتهای مالی است که از سوی حسابرس ارائه می‌شود. برخی اعتقاد دارند از آنجا که حسابرسان شناخت و دانش خوبی نسبت به فعالیتهای صاحبکاران خود دارند، ‌برای آنان به صرفه خواهد بود که خدمات اضافی به ایشان ارائه دهند. مطالعات نشان می‌دهد در برخی موارد، حق‌الزحمه خدمات غیرحسابرسی از خدمات حسابرسی مالی بیشتر است.
استقلال حسابرسان اساس حرفه حسابرسی بوده و شرط اصلی برای افزودن ارزش به گزارشهای مالی حسابرسی‌شده است. در رسواییهای مالی اخیر، برخی مدعی شده‌اند که وابستگی اقتصادی ناشی از ارائه خدمات غیرحسابرسی موجب تضعیف استقلال حسابرس شده است، زیرا ارائه خدمات غیرحسابرسی احتمالاً نقش حسابرس را از یک بررسی‌کننده بیرونی دارای تردید حرفه‌ای به یک مشورت‌دهنده داخلی و تصمیم‌گیرنده تغییر می‌دهد و این تغییر به مستقل بودن حسابرس صدمه می‌زند. در مواردی هم که حق‌الزحمه خدمات غیرحسابرسی، در مقایسه با خدمات حسابرسی، ‌به‌نحو قابل‌ملاحظه‌ای بالاست و اقدامات کافی برای حفظ استقلال حسابرس صورت نمی‌‌گیرد، استقلال حسابرس احتمالاً آسیب می‌بیند.
در مواردی که خدمات غیرحسابرسی و حسابرسی مالی به صاحبکار ارائه می‌شود، ارائه‌دهنده خدمات باید مراقب باشد که استقلال وی به مخاطره نیفتد، شفافیت و حسابرسی صورتهای مالی تحت تأثیر تضاد منافع قرار نگیرد و هرگونه تضاد منافع ناشی از روابط با صاحبکار به‌نحو مناسب افشا شود.
دامنه خدمات قابل ارائه از سوی حسابرسان به بخش خصوصی و بخش عمومی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• آموزش،
• ادغام و تحصیل واحدهای تجاری،
• خدمات حسابداری (دفترداری)،
• خدمات حسابداری دادگاهی،
• خدمات حسابرسی داخلی،
• مشاوره سرمایه‌گذاریها،
• مشاوره مدیریت خطر (ریسک)،
• خدمات مالیاتی،
• طراحی و استقرار سیستمهای اطلاعات حسابداری،
• خدمات اکچوئری،
• نظام راهبری شرکت، و
• برنامه‌ریزی منابع انسانی.
در برخی از کشورها، ارائه خدمات غیرحسابرسیِ مذکور در فوق به همراه خدمات حسابرسی به یک صاحبکار ممنوع است. اما در برخی از کشورها چنین ممنوعیتی وجود ندارد، مشروط بر آنکه درخواست خدمات غیرحسابرسی به تأیید کمیته حسابرسی رسیده و یا حق‌الزحمه خدمات غیرحسابرسی کمتر از 5 درصد جمع مبالغ پرداختی به حسابرس برای خدمات حسابرسی مالی و خدمات غیرحسابرسی باشد.
جامعه حسابداران رسمی ایران باید از طریق تدوین فهرست خدمات غیرحسابرسی که مؤسسه‌های حسابرسی مجاز به انجام و ارائه آنها نیستند، تدوین رهنمودهایی به‌منظور کمک به کمیته حسابرسی شرکتها برای تأیید درخواست خدمات غیرحسابرسی و تصویب خدمات ارائه‌شده، تأکید بر اهمیت و نقش کنترلی کمیته حسابرسی بر فعالیتهای حسابرسان مستقل و نحوه افشای خدمات غیرحسابرسی ارائه‌شده به‌وسیله حسابرس، ارائه خدمات غیرحسابرسی به‌وسیله مؤسسه‌های حسابرسی را انتظام بخشد.