گزارش حسابرسی مهمترین ابزار ارتباطی برای انعکاس نتایج حسابرسی به استفادهکنندگان صورتهای مالی است. شکل و محتوای این گزارش در طول تاریخ شاهد تحولات گوناگون بوده است. نخستین گزارشهای حسابرسی در قالب یک گواهی (Certify) مختصر شبیه جمله زیر صادر میشده است:
“ما تایید و گواهی میکنیم ترازنامه بالا بهدرستی وضعیت شرکت را نشان میدهد”
اگر چه نخستین الگوهای گزارشگری از انگلستان به آمریکا رفت ولی با رشد سریع اقتصاد و بازار سرمایه آمریکا، حرفه حسابرسی در آنجا نیز پیشرو تحولات گردید. با افزایش حجم فعالیت شرکتها و اینکه ماهیت کار حسابرسی یک آزمون است نه تایید کردن، در سال 1929، عبارت “بهنظر من In my Opinion” به گزارش حسابرسی اضافه شد و در پی احساس خطر حسابرسان در سال 1931 با پیشنهاد سردبیر مجله حسابداری بهتدریج عبارت “گواهی کردن” از گزارشهای حسابرسی حذف شد. درسال 1934 در پی تعامل حرفه حسابرسی و بورس بار دیگر محتوای گزارش حسابرسی تغییر کرد و عبارات مهم “ارائه مطلوب” و “رسیدگی نمونهای” به گزارشهای حسابرسی اضافه شد و تاکنون استمرار یافته است. در سال 1934 در تجدیدنظری دیگر عبارت “بررسی سیستم کنترلداخلی” به گزارشهای حسابرسی راه یافت.
حرفه حسابرسی در برههای به جد تلاش کرد عبارت دردسرساز “ارائه مطلوب” را بهدلیل عواقب قانونی، حذف کند اما موفق نشد.
این تحولات در سالهای بعد نیز تداوم یافت و گزارش حسابرسی استانداردی که تا قبل از تغییرات اخیر با آن سروکار داشتیم در سال 1988 مدون شد اما تغییرات اساسی در آن بهوجود نیامد. گزارش حسابرسی علاوه بر ضرورت ارسال صحیح پیام، برای حسابرسان تبعات حقوقی دارد و کلمات آن از حساسیت بالایی برخوردار است.
تغییرات اخیر استانداردهای بینالمللی حسابرسی و استانداردهای حسابرسی آمریکا در زمینه گزارشگری در 50 سال اخیر بیسابقه بوده است.
این تغییرات از خواستههای استفادهکنندگان صورتهای مالی، بازارهای سرمایه و بحرانهای مالی نشأت گرفته است، و هدف افزایش ارزش اطلاعاتی گزارش و بهبود درک استفادهکنندگان از فرایند حسابرسی و گزارش حسابرسی را دنبال میکند.
این تغییرات بر دامنه حسابرسی اثر نگذاشته است بلکه شفافیت نتایج کار حسابرسی را تقویت کرده است. مهمترین تغییرات گزارشگری اخیر، شروع گزارش با اظهارنظر است که قبلاً در انتهای گزارش استاندارد بود. دلیل اینکار هم، اهمیت بخش اظهارنظر است که برای استفادهکنندگان مهمترین جز گزارش میباشد. برای درک بهتر فرایند حسابرسی و اینکه چه موضوعات مهمی بین حسابرس و مدیریت در فرایند حسابرسی مطرح و بررسی شده است مسائل عمده حسابرسی بهعنوان یک سرفصل جدید به گزارش حسابرسی اضافه شده است. تبیین مفصلتر وظایف حسابرسی و وظایف مدیریت نیز با هدف تفکیک دقیقتر وظایف، در گزارشهای جدید منعکس میشود.
یکی از اهداف مهم این تحول، کاهش فاصله انتظارات و اطلاعات مربوط به حسابرسی و افزایش اعتماد بازار است که ارزیابی آن مستلزم گذشت زمان و کسب بازخورد از بازارهای سرمایه است. عبارات اصلی که ما امروز در گزارشهای حسابرسی به کار میبریم میراث تقریبا یک قرن تعامل حسابرسان با استفادهکنندگان و بازار سرمایه است و هر کدام هم پیشینه ویژه خود را دارد.